GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Proces zarządzania gospodarką wodno-ściekową w Grupie ORLEN od lat koncentruje się na optymalizacji i efektywności poboru i zużycia wody.

Skuteczność odpowiedzialnego zarządzania zasobami wody i inwestowania w najnowocześniejsze technologie widać na przełomie ostatnich 40 lat na przykładzie rafinerii w Płocku, gdzie przy stałym rozwoju produkcji i przerobu ropy, pobór wody i odprowadzenie ścieków systematycznie spada.

Technologia w statystyce

Gospodarkawodna i ściekowa

PKN ORLEN zużywa rocznie 27,7 mln metrów sześciennych wody, w obiegu krąży rocznie 900 mln metrów sześciennych.

Woda jest niezbędna dla funkcjonowania Zakładu Produkcyjnego w Płocku. Wykorzystywana jest ona do celów:

energetycznych;
chłodniczych;
bezpieczeństwa technicznego.

Źródłem wody do celów energetycznych i chłodniczych jest woda wiślana natomiast woda do celów bezpieczeństwa technicznego w całości produkowana jest z oczyszczonych ścieków z terenu Zakładu, co jest elementem częściowego zamknięcia obiegu wody.

Woda do celów chłodniczych jest wodą wiślaną poddaną procesowi uzdatniania, w ramach którego usuwane są jej zanieczyszczenia. Woda ta zwana wodą technologiczną jest kierowana do Bloków Wodnych, gdzie stanowi uzupełnienie wody krążącej w obiegu zamkniętym między Blokami Wodnymi a instalacjami produkcyjnymi. Konieczność uzupełniania wody chłodniczej wynika z procesów jej schładzania w Blokach Wodnych, na których następuje jej częściowe odparowanie. Wymagane jest więc uzupełniane tych strat, które stanowią około 2% całości schładzanej wody chłodniczej.

Woda do celów bezpieczeństwa technicznego – jest to woda produkowana z oczyszczonych ścieków, poddawana procesowi finalnego doczyszczania. Jako woda przeciwpożarowa kierowana jest do sieci hydrantowej ppoż Zakładu i stanowi jego zabezpieczenie na wypadek pożaru. Część tej wody kierowana jest do sieci hydrantowej wody gospodarczej i jest wykorzystywana do innych celów technicznych na terenie Zakładu.

Zakład również produkuje wodę pitną dla potrzeb własnych. Źródłem wody do produkcji wody pitnej jest woda czerpana z własnych studni głębinowych zlokalizowanych w rejonie Białej Starej i dalej uzdatniana na terenie Zakładu Produkcyjnego.

Modernizacja zespołów pompowych – założenia i uzyskane efekty

Efektywne zarządzaniewodą i ściekami

Realizowane działania ograniczające zużycie wody przez Zakład Produkcyjny

Zawracanie oczyszczonych ścieków do produkcji wody gospodarczej
Zamknięte układy chłodnicze – minimalizacja strat wody
Oszczędność wykorzystania wody chłodniczej poprzez jej wielokrotną cyrkulację w zamkniętych układach chłodniczych
Powtórne wykorzystanie wody z odsalania bloków wodnych poprzez kierowanie ich do sieci wody gospodarczej
Minimalizacja strat w procesie uzdatniania wody
Odzysk kondensatów, ich uzdatnianie i ponowne wykorzystanie
Wykorzystanie powtórne wody z prób ciśnieniowych zbiorników przez kierowanie jej do sieci

Około 3,5 mln metrów sześciennych ścieków rocznie jest zawracanych do produkcji wody gospodarczej ppoż, służącej do zabezpieczenia technicznego Zakładu.

Modernizacja zespołów pompowych - uzyskane efekty

Do działań energooszczędnych można zaliczyć:

1. Praca pompy z falownikiem.
2. Przemiennik może sterować każdym z dyspozycyjnych na pompowni agregatem. Parametrem wiodącym dla pracy przemiennika jest
ciśnienie w aktualnie pracującym kolektorze wodnym.
3. Tłoczenie wody trzema kolektorami zamiast jednym.
4. Każdy metr wysokości podnoszenia oznacza około 10,5 kW dodatkowego poboru mocy. Jeśli pracuje jeden rurociąg, to na skutek
wzrostu prędkości przepływu rosną straty liniowe powodując wzrost wysokości podnoszenia a w efekcie wzrost poboru mocy.
5. Utrzymywanie niskiego poziomu wody w zbiornikach wieżowych zmniejsza wysokość podnoszenia pomp a w efekcie ogranicza wzrost
poboru mocy.
6. Zrealizowano zakup nowego falownika, co poprawiło sprawność regulacji o kilka procent w stosunku do starego. Efekt zmniejszenie
zużycia energii elektrycznej o 3.000.000 kWh/rok.

Porównanie poboru wody i wskaźnika zużycia energii elektrycznej na pobór wody w latach 2013-2020

WODAkluczowe wskaźniki efektywności dla Grupy ORLEN

Pobór wody

Dominującym źródłem poboru wody dla potrzeb spółek są wody słodkie powierzchniowe, których sucha pozostałość wynosi poniżej 1000 mg/l. Wody te, zgodnie z posiadanymi pozwoleniami, ujmowane są przez największe spółki Grupy ORLEN, tj. Grupę Energa, ANWIL, IKS Solino, PKN ORLEN, ORLEN Południe, ORLEN Lietuva, Unipetrol, Paramo i Spolanę, a następnie dystrybuowane siecią wodociągową do własnych instalacji produkcyjnych, do spółek z Grupy ORLEN oraz podmiotów zewnętrznych. Łączny pobór wód powierzchniowych, podziemnych i wodociągowych w Grupie ORLEN w 2020 roku wyniósł blisko 331,8 mln m³, w tym największy udział miała spółka Energa Elektrownie Ostrołęka, która pobrała 236,7 mln m³ wody powierzchniowej oraz 202,3 tys.m³ wody podziemnej.

PKN ORLEN pobrał w 2020 roku łącznie 26,9 mln m³ wody (w tym 26,5 mln m³ wody powierzchniowej oraz 0,4 mln m³ wody podziemnej – tj. łącznie o ponad 1,3 mln m³ mniej niż w roku 2019, co w odniesieniu do roku 2019 oznacza spadek o około 5%. Ujmowana woda zawierała poniżej 1 000 mg/l suchej pozostałości.

Bilans poboru wody w spółkach Grupy ORLEN

Ujęcie	Pobór wód [m³]
Ujęcie	2020	2019	Wzrost/ spadek [%]
Powierzchniowe	327 031 321	89 090 471	267,08
Podziemne	1 581 749	1 555 827	1,67
Wodociągowe	3 157 075	3 441 486	-8,26
Łączny pobór wód	331 770 145	94 087 784	252,62

Wzrost raportowanych w Grupie ORLEN wielkości poboru wód wiąże się z uwzględnieniem Spółek Grupy Energa, gdzie całkowity pobór wód powierzchniowych podziemnych i wodociągowych wyniósł ponad 246,3 mln m³.

Ponadto spółka Energa OZE ujęła 18,4 mld m³ wody na potrzeby pracy turbin elektrowni wodnych. Woda ta została zwrócona w całości do środowiska w niezmienionym składzie. Eksploatowane wysokosprawne turbiny, nie tylko pozwalają uzyskać większą produkcję energii elektrycznej przy mniejszej ilości przepływu wody, ale również woda przemieszczająca się przez turbiny i przez urządzenia upustowe jest napowietrzana, co jest korzystne dla organizmów wodnych, szczególnie w okresach wysokich temperatur.

Warunki klimatyczne i zapotrzebowanie na wodę są kluczowymi czynnikami, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie zakładów produkcyjnych Grupy ORLEN. Ryzyko występowania susz, ze względu na zmiany klimatu i niskie poziomy opadów, mogą spowodować deficyty wody słodkiej w rzekach i warstwach podziemnych.

Cztery funkcjonujące w Grupie ORLEN zakłady: elektrownia w Kaliszu oraz instalacje rafineryjne w Litvinovie, Jedliczu i Możejkach zlokalizowane są na obszarach, które według WWF (https://waterriskfilter.panda.org/en/Explore/Map) zdefiniowane zostały jako obszary zwiększonego deficytu wody.

Ilość pobranej wody z obszarów z pogorszoną dostępnością wody w 2020 roku

Ujęcie	Pobór wód [m³]		Presja wodna
Ujęcie	Powierzchniowych	Podziemnych	Presja wodna
Możejki	1 706 897	352 522	Ryzyko niskie
Jedlicze	478 980	70 202	Ryzyko średnie
Litvínov	15 837 206	0	Ryzyko średnie
Kalisz	122 968	0	Ryzyko wysokie
Łącznie	18 146 051	422 724

Powtórne wykorzystanie wody

W ostatnich latach Grupa ORLEN dokonała wielu inwestycji, które umożliwiły efektywniejsze wykorzystanie wody oraz zwiększenie bezpieczeństwa sieci wodnych i kanalizacyjnych.

Spółki Grupy ORLEN prowadzą odzysk wód z oczyszczonych ścieków, wykorzystują obiegi kondensatu pary oraz zamknięte obiegi wody do chłodzenia procesów produkcyjnych.

W 2020 roku w obiegach chłodniczych, o łącznej pojemności 268 930 m³ krążyło 2,1 mld m³ wody. Ich uzupełnienie wskutek strat i parowania wyniosło ponad 25 mln m³. W związku z tym 2 mld m³ wody pozostawało w stałym użyciu. Ponadto spółki odzyskały ponad 9 mln m³ kondensatu pary wodnej, przywracając jej odpowiednie ciśnienie w zakładowych Elektrociepłowniach i powtórnie kierując na instalacje. Produkcja wody użytkowej z oczyszczonych ścieków prowadzona jest w PKN ORLEN i ORLEN Lietuva. W ten sposób udało się przygotować ponad 7,4 mln m³ wód m.in. do celów p.poż.

Łącznie w 2020 roku w spółkach w obiegach pozostawało ponad 2 mld m³ wód co stanowi 640% ujmowanych wód, czyli ponad 6 razy więcej niż pobór.

ŚCIEKIkluczowe wskaźniki efektywności dla Grupy ORLEN

Ścieki ze wszystkich spółek Grupy ORLEN kierowane są do systemów kanalizacji przemysłowej oraz deszczowej, a następnie poddawane procesom oczyszczania. Ilość ścieków odprowadzonych do środowiska jest opomiarowana i w 2020 roku wyniosła łącznie dla Grupy ORLEN ponad 300 mln m³, z czego ponad 298 mln m³ stanowiły ścieki przemysłowe. Znaczny wolumen ścieków odprowadziła spółka Energa Elektrownie Ostrołęka, tj. 235 mln m³.

Poza PKN ORLEN własne systemy oczyszczania ścieków posiadają spółki: Energa Elektrownie Ostrołęka, Energa Kogeneracja, ANWIL, Ship-Service, Spolana, Paramo, Unipetrol, ORLEN Lietuva, ORLEN Południe, ORLEN Paliwa, ORLEN Budonaft, Naftoport, IKS Solino, Benzina oraz ORLEN Baltics Retail. Wszystkie ścieki poddawane są procesom oczyszczania na drodze mechanicznej, fizykochemicznej i/lub biologicznej. Oczyszczone, zgodnie z posiadanymi pozwoleniami, ścieki odprowadzane są do rzek Wisły, Odry, Narwi, Elbląg, Łaby, Biliny, Dubulisu, Obelaukisu, Wełtawy, Jasiołki, Prosny, Brzeźnicy, potoków Ropy i Sowliny oraz do Morza Bałtyckiego. Pozostałe spółki kierują ścieki do urządzeń kanalizacyjnych spółek Grupy lub podmiotów zewnętrznych.

Na uwagę zasługuje częściowe odzyskiwanie oczyszczonych ścieków w rafinerii ORLEN Lietuva i w Zakładzie Produkcyjnym w Płocku, co ogranicza pobór wody ze środowiska na cele gospodarcze i p.poż. W 2020 roku spółka ORLEN Lietuva powtórnie wykorzystała 4,1 mln m³ ścieków, a PKN ORLEN ponad 3,3 mln m³ ścieków.

W Zakładzie PVC w ANWIL prowadzony jest natomiast odzysk ciepła ze ścieków procesowych.

Oczyszczaniu przez podmioty zewnętrzne podlegało 924 tys. m³ ścieków w tym 651 tys. m³ stanowiły ścieki przemysłowe.

W Grupie ORLEN nie jest wykorzystywana woda deszczowa zbierana bezpośrednio, a także oczyszczone ścieki pochodzące od jednostek spoza Grupy ORLEN.

Ilość oczyszczonych ścieków odprowadzonych do środowiska przez spółki Grupy ORLEN

Rodzaj ścieków	Ilość oczyszczonych ścieków odprowadzonych do środowiska [m³]
Rodzaj ścieków	2020	2019	Wzrost/ Spadek [%]
Przemysłowe	298 448 352	44 397 037	572,23
Pozostałe	5 608 669	6 517 502	-13,94
Razem	304 057 021	50 914 539	497,19

Wzrost raportowanych w Grupie ORLEN wielkości dla zrzutu ścieków wiąże się z uwzględnieniem spółek Grupy Energa, gdzie całkowity wolumen odprowadzonych do środowiska ścieków wyniósł ponad 254,7 mln m³.