OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI

Wpisując się w trendy środowiskowe i konsumenckie,
PKN ORLEN realizuje szereg nowych inwestycji z zastosowaniem nowoczesnych technologii.

Przygotowanie pod nie terenu często wiąże się z koniecznością wycinki drzew i krzewów z terenów przemysłowych. Prace związane z wycinką zieleni oraz prace ziemne prowadzone są zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami wynikającymi z ustawy o ochronie przyrody. Aby zminimalizować ryzyko negatywnego oddziaływania realizacji inwestycji na potencjalne siedliska lęgowe ptaków, prace związane z wycinką zieleni oraz prace ziemne prowadzone są poza okresem lęgowym ptaków (tj. poza okresem od 1 marca do 15 października).

Ponadto w ramach rekompensaty prowadzonych jest wiele działań proekologicznych, między innymi nasadzenia drzew i krzewów na terenach własnych, należących do Płocka i gminy Stara Biała. W ramach kompensacji przyrodniczej w roku 2020 posadzono 454 drzewa oraz 20 280 szt. różnego rodzaju krzewów o łącznej powierzchni ponad 5 tys. m².

Największe ze spółek Grupy ORLEN podejmują także inne działania wspierające bioróżnorodność i gatunki zagrożone wyginięciem. Do flagowych projektów należy ochrona sokoła wędrownego – gatunku zagrożonego w skali UE. Do programu restytucji tego drapieżnika przystąpił PKN ORLEN, ANWIL oraz UNIPETROL. Sokoły dzięki wsparciu zawodowych ornitologów są monitorowane, obrączkowane, co roku mają przygotowane miejsce do gniazdowania. Dla pasjonatów przyrody udostępniany jest przekaz on-line z budek lęgowych. Prowadzone od kilkunastu lat działania pozwoliły przywrócić naturze ponad 120 młodych sokołów.

Do grupy gatunków, które wymagają wsparcia i pozostają w specjalnym obszarze zainteresowań UE są zapylacze, szczególnie pszczoła miodna. Dotychczas w pobliżu Zakładu Produkcyjnego w Płocku, we współpracy z Mazowieckim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, powstały dwie pasieki pszczoły miodnej, które łącznie zamieszkuje 1,7 mln pszczół w 26 ulach. W 2020 roku zainicjowano współpracę z Instytutem Zootechniki z Balic k. Krakowa oraz Pasieką Hodowlaną w Parzniewie, odpowiedzialnymi za Program Ochrony Zasobów Genetycznych – tym samym PKN ORLEN włączył się w projekt odbudowy populacji unikatowych pszczół z linii kampinoskiej i przygotował 11 uli dla rodzin pszczelich (trzecia pasieka). Wśród spółek Grupy ORLEN pszczołami opiekuje się także ORLEN Deutschland oraz czeska spółka Spolana.

Grupa Energa, która weszła do Grupy ORLEN w 2020 roku, kontynuuje prowadzenie programu „Energa dla przyrody” na rzecz ochrony bociana białego. Od przeszło 20 lat podejmowane są działania zabezpieczania gniazd, które bociany założyły na słupach niskiego napięcia - w roku 2020 na terenie północnej oraz centralnej Polski umieszczono blisko 500 nowych i wyremontowanych platform. W ramach współpracy z Fundacją ProNatura w ramach projektu bociany.pl prowadzona jest kampania „Zbieraj sznurki, chroń bociany” oraz funkcjonuje ogólnopolska infolinia 801 BOCIAN (czyli 801 26 24 26), gdzie udzielane są porady dotyczące ochrony tego gatunku.

Dla zwiększenia lokalnej bioróżnorodności powstały także łąki kwietne – pozwalają one ocalić ginące gatunki roślin i zwierząt, m.in. pszczoły. Ponadto, rośliny na łąkach wychwytują pyły tworzące smog, magazynują wilgoć i niwelują lokalne wyspy ciepła. Spółki ORLEN Deutschland i Spolana zamieniły w kwietne dywany tereny wokół swoich siedzib. Współpracę z Fundacją Łąka podjął zarówno PKN ORLEN, jak i Grupa Energa. W Płocku zainicjowano działania siejąc łąkę na stacji paliw, Energa realizuje projekt „Energa bioróżnorodności”. Został on zainaugurowany w Ostrołęce, tworząc blisko 2,7 hektara łąk na obszarze składowiska odpadów paleniskowych i przed siedzibą spółki Energa Elektrownie Ostrołęka.

Spółki Grupy ORLEN są uczestnikami programu Responsible Care (Odpowiedzialność i Troska), który na całym świecie oparty jest na tych samych wytycznych, przy czym polski Program charakteryzuje się najbardziej rozwiniętym zakresem działań oraz liczbą realizowanych projektów w Europie. Działania te koordynowane są przez Sekretariat Programu „Odpowiedzialność i Troska” prowadzony przez ORLEN Eko pod nadzorem Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego i Kapituły Programu „Odpowiedzialność i Troska”. W Programie „OiT” uczestniczą: ANWIL (od 1995), Unipetrol (od 1996), PKN ORLEN (od 1997), Paramo (od 2001), IKS Solino (od 2002), Basell Orlen Polyolefins (od 2003), Unipetrol Doprava (od 2011), ORLEN Południe (od 2016). Poza obowiązkowymi elementami prowadzenia Programu spółki Grupy ORLEN realizują autorskie projekty, m.in. Akcja „Drzewko za butelkę”, Konkurs fotograficzny „Złap zająca” i „Złap zająca – Junior”, Konkurs „Obserwatorzy przyrody”, Forum Ekologiczne Branży Chemicznej, Akcja „Pan Karp zarybia Wisłę”. Jednym z przykładów działań w 2020 roku w ramach programu RC, była akcja PKN ORLEN „drzewko za butelkę”. Ze względu na sytuację pandemiczną zmieniono formułę inicjatywy - zamiast sprzątania terenu zbierane były od pracowników określone rodzaje odpadów (zużyte baterie, leki i elektrośmieci), które bardzo często zalegają w gospodarstwach domowych. Za przyniesione odpady uczestnicy otrzymali sadzonkę drzewka – symbol akcji. Łącznie pracownicy wymienili ok. 1 400 kg odpadów na 680 sadzonek różnych roślin.

Energa Elektrownie Ostrołęka wraz z Towarzystwem Przyjaciół Ostrołęki zorganizowała w 2020 roku ornitologiczną akcję edukacyjną. Mieszkańcy Ostrołęki, w tym uczniowie szkół oraz środowisko energetyków pracujących w elektrowni, zamontowali kilkanaście karmników dla ptaków. Natomiast Energa OZE przeciwdziała wpływowi elektrowni wodnych na bioróżnorodność rzek i jezior poprzez m.in. udział w cyklicznych zarybieniach rzek i jezior wykonywanych w porozumieniu z oddziałami Polskiego Związku Wędkarskiego (w 2020 roku wpuszczono blisko 300 tysięcy szt. takich gatunków jak pstrąg, troć, czy sandacz), wyposażanie kolejnych elektrowni wodnych w przepławki, współpracę z Polskim Związkiem Wędkarskim przy cyklicznym przenoszeniu osobników wybranych gatunków ryb powyżej budowli piętrzącej, aby umożliwić im migrację w górę rzeki, czy współpracę z instytucjami badawczymi zajmującymi się monitoringiem przyrody, między innymi z Instytutem Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, który na terenie wybranych elektrowni wodnych prowadzi obserwację wstępujących węgorzy.

Siedliskai gatunki chronione

Zakład Produkcyjny w Płocku i tereny do niego przyległe to obszary bogate pod względem przyrodniczym, również w gatunki rzadkie, a nawet chronione. Potwierdzili to botanicy, ornitolodzy, ichtiolodzy i inni naukowcy, przeprowadzając inwentaryzację przyrodniczą. Podobne badania terenowe przeprowadziły spółki ANWIL, Unipetrol i Spolana. Bardzo często na liście gatunków bytujących wokół zakładów występowały te wrażliwe na jakość środowiska, jak np. pstrągi łososiowe w zbiornikach wodnych w Spolanie.

Na obszarze Zakładu Produkcyjnego w Płocku i terenów bezpośrednio przylegających występuje blisko 290 gatunków fauny i flory (na podstawie inwentaryzacji przyrodniczej wykonanej w 2017 roku), Sarny, króliki, bobry czy sokoły wędrowne to znani mieszkańcom Płocka bywalcy najbliższego otoczenia Zakładu. Zaskoczeniem może być obecność chronionych gatunków ptaków, takich jak dzięcioła czarnego, barwnego zimorodka, gąsiorka, czy błotniaka stawowego, a wśród płazów i gadów: rzekotki, traszek, ropuch, kumaka, jaszczurek czy zaskrońca. Blisko 160 zinwentaryzowanych gatunków zostało umieszczonych w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych opublikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Zdecydowana większość z nich (ponad 95%) została zakwalifikowana jako te najmniejszej troski (LC). Na szczególną uwagę zasługuje pięć gatunków – trzy gatunki zagrożone wyginięciem (VU) tj. zimorodek Alcedo atthis, czajka Vanellus vanellus, karp Cyprinus carpio oraz dwa, których stan został przez IUCN określony jako NT – bliskie zagrożenia tj. królik europejski Oryctolagus cuniculus oraz wydra europejska Lutra lutra.

Wyniki inwentaryzacji obszaru spółki ANWIL (2018 rok) wykazały obecność ponad 220 gatunków flory i fauny, z czego zdecydowana większość (ponad 90%) znajduje się w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN, jako gatunki najmniejszej troski - LC. W przypadku obszaru spółki ANWIL, czego nie odnotowano na terenie zakładu w Płocku, wykazano 3 gatunki porostów z Czerwonej listy porostów wymarłych i zagrożonych w Polsce (kategoria VU – gatunki narażone oraz NT – gatunki bliskie zagrożenia).

W obrębie obu zakładów produkcyjnych występują siedliska chronione wymienione w Dyrektywie Siedliskowej. W przypadku PKN ORLEN S.A. to łęgi olszowo-jesionowe i łęgi zboczowe ze związku Alno-Ulmion (91E0), grądy ze związku Carpinion (9170), nizinne rzeki włosienicznikowe (3260) oraz ziołorośla nadrzeczne (6430). W pobliżu zakładu ANWIL stwierdzono 35 płatów 4 typów chronionych siedlisk przyrodniczych (w tym jednego w 3 podtypach), o łącznej powierzchni blisko 130 ha: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2330), ciepłolubne murawy napiaskowe (6120), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510), łęgi wierzbowe (91E0-1), łęgi topolowe (91E0-2), niżowe łęgi olszowo-jesionowe (91E0-3).

Wśród ptaków gniazdujących na obszarach obu zakładów, jak i w ich obrębie znajduje się kilka gatunków wymienionych w Dyrektywie Ptasiej, jednocześnie objętych ścisłą ochroną gatunkową w Polsce: gąsiorek Lanius collurio, jarzębatka Sylvia nisoria, błotniak stawowy Circus aeruginosus, sokół wędrowny Falco peregrinus, derkacz Crex crex, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, dzięcioł czarny Dryocopus martius, zimorodek Alcedo atthis, żuraw Grus grus (tylko ANWIL), oraz lerka Lullula arborea (tylko ANWIL).

Wśród gatunków objętych ścisłą ochroną gatunkową bytujących w obrębie obu zakładów należy jeszcze wskazać cztery gatunki nietoperzy: mroczek późny Eptesicus serotinus, borowiec wielki Nyctalus noctula, gacek Plecotus sp., karlik malutki Pipistrellus pipistrellus.

Na bogactwo gatunkowe obszarów Zakładu Produkcyjnego w Płocku i ANWILU oraz najbliższego otoczenia wpływa także niewątpliwie sąsiedztwo terenów prawnie chronionych - Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Jaru rzeki Brzeźnicy oraz dwóch obszarów Natura 2000 - PLH040039 Włocławska Dolina Wisły oraz PLB040003 Dolina Dolnej Wisły (ANWIL). Również działania związane z poznaniem i monitorowaniem efektów swojej działalności prowadzi Energa OZE w zakresie przeciwdziałania wpływowi elektrowni wodnych na bioróżnorodność rzek i jezior. Ponadto, na terenie MEW Rościno, Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty wspólnie z Instytutem Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, poprzez własne urządzenia monitoruje działanie przepławki przy MEW Rościno, w ramach projektu unijnego „Ochrona łososia atlantyckiego i minoga rzecznego na Specjalnym Obszarze Ochrony Siedlisk Dorzecze Parsęty PLH 320007" (dofinansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz Baltic Sea Conservation Foundation).

Instalacje eksploatowane przez Energę OZE zlokalizowane są na terenach chronionych, m.in. 10 obszarach siedliskowych SOOS Natura 2000, 7 obszarach ptasich OSO Natura 2000, 12 obszarach chronionego krajobrazu, 3 parków narodowych/krajobrazowych i 2 rezerwatów przyrody. Łącznie tereny te zamieszkuje blisko 230 gatunków wpisanych do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych IUCN.

Biorąc pod uwagę terytorialną skalę działalności należy wspomnieć o Enerdze Operator, której linie WN przecinają obszary chronione:

Obszary chronione	Liczba obszarów	Długość linii WN (km)
Parki krajobrazowe	17	178
Otuliny parków krajobrazowych	11	220
Rezerwaty przyrody	12	5
Otuliny rezerwatów przyrody	6	5
Otuliny parków narodowych	1	5
Obszary chronionego krajobrazu	90	1 275
Obszary sieci Natura 2000	66	586

Wszystkie inwestycje związane z budową linii elektroenergetycznych prowadzone przez Energę Operatora SA zlokalizowane w pobliżu bądź na terenie obszarów chronionych podlegają procedurze oceny ich oddziaływania na środowisko. Wymiana napowietrznych przewodów na izolowane lub na linie podziemne kablowe następuje w sytuacjach, kiedy dochodzi do zwiększonej liczby zakłóceń spowodowanych np. przez gałęzie drzew albo zwierzęta. Najczęściej zdarza się to na terenach leśnych lub zadrzewionych, kiedy odległość do przewodów jest stosunkowo niewielka, a wręcz zmniejsza się w czasie (wzrost drzew) lub na terenach, na których bytują gatunki zwierząt (głównie ptaków) mogących wchodzić w kolizje z przewodami.

Skargi

Surowce i Procesy Produkcyjne