16.5.4. RYZYKO PŁYNNOŚCI I KREDYTOWE

Poprzez ryzyko płynności finansowej rozumie się utratę zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań.
Grupa ORLEN narażona jest na ryzyko płynności wynikające z relacji aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Na dzień 31 grudnia 2020 roku i 31 grudnia 2019 roku wskaźnik płynności bieżącej wyniósł odpowiednio 1,1 i 1,7.
Celem procesu zarządzania ryzykiem płynności finansowej jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji finansowej Grupy, a podstawowym narzędziem ograniczającym powyższe ryzyko jest bieżący przegląd dopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów. Dodatkowo Grupa ORLEN prowadzi politykę dywersyfikacji źródeł finansowania oraz wykorzystuje szereg narzędzi dla efektywnego zarządzania płynnością.
Grupa ORLEN wykorzystuje systemy koncentracji środków finansowych („systemy cash-pool”) do efektywnego zarządzania bieżącą płynnością finansową oraz optymalizacji kosztów finansowych w ramach Grupy ORLEN. Na koniec 2020 roku funkcjonowały następujące systemy cash-pool zarządzane przez:

a) PKN ORLEN:

• systemy cash-poolingu dla polskich spółek Grupy ORLEN. Na dzień 31 grudnia 2020 roku systemy te obejmowały łącznie 23 spółki Grupy ORLEN,
• międzynarodowy system cash-poolingu dla zagranicznych spółek Grupy ORLEN. Na dzień 31 grudnia 2020 roku system ten obejmował 8 spółek zagranicznych Grupy ORLEN,

b) ENERGA:

• systemy cash poolingu dla polskich spółek Grupy ENERGA. Na dzień 31 grudnia 2020 roku systemy te obejmowały łącznie 23 spółki Grupy ENERGA.

Zarządzając płynnością Grupa może emitować obligacje w ramach ustalonych limitów jak również nabywać obligacje emitowane przez spółki z Grupy ORLEN. Dodatkowe informacje o obligacjach w nocie 14.7.2.

W Grupie ORLEN nie występuje koncentracja ryzyka kredytowego w stosunku do współpracujących banków. Udział procentowy trzech banków o największej koncentracji środków pieniężnych wynosi na dzień 31 grudnia 2020 roku: 29%, 15% oraz 14% całego salda środków pieniężnych. W roku 2020 Grupa ORLEN inwestowała nadwyżki środków pieniężnych w lokaty bankowe. Decyzje dotyczące lokat bankowych opierają się na maksymalizacji stopy zwrotu przy ustalonych limitach koncentracji dla każdego z banków oraz bieżącej ocenie kondycji finansowej banków wymagającej posiadania przez bank krótkoterminowej oceny ratingowej dla depozytów na poziomie inwestycyjnym. Oczekiwana strata kredytowa (ECL) z tytułu zawartych w Grupie ORLEN na dzień 31 grudnia 2020 lokat terminowych była nieistotna.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku i na dzień 31 grudnia 2019 roku maksymalne możliwe zadłużenie z tytułu zawartych umów kredytowych wynosiło odpowiednio 16 356 mln PLN i 9 160 mln PLN. Do wykorzystania na dzień 31 grudnia 2020 roku i na dzień 31 grudnia 2019 roku pozostało odpowiednio 12 318 mln PLN i 6 742 mln PLN.

Kwota gwarancji dotyczących zobowiązań wobec osób trzecich wystawionych w toku bieżącej działalności na dzień 31 grudnia 2020 roku oraz na dzień 31 grudnia 2019 roku wyniosła odpowiednio 418 mln PLN oraz 2 586 mln PLN. Gwarancje dotyczyły głównie: gwarancji cywilnoprawnych związanych z zabezpieczeniem należytego wykonania umów, oraz gwarancji publicznoprawnych wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących zabezpieczających prawidłowość prowadzenia działalności koncesjonowanych w sektorze paliw ciekłych i wynikających z tej działalności należności podatkowych, celnych. Ponadto udzielone w Grupie poręczenia i gwarancje jednostkom zależnym na rzecz podmiotów trzecich wyniosły na dzień 31 grudnia 2020 roku i na dzień 31 grudnia 2019 roku odpowiednio 16 833 mln PLN oraz 9 946 mln PLN. Dotyczyły one głównie zabezpieczenia przyszłych zobowiązań spółki ORLEN Capital oraz Energa Finance wynikających z emisji euroobligacji oraz terminowego regulowania zobowiązań przez jednostki zależne.

W oparciu o analizy i prognozy Grupa określiła na koniec okresu sprawozdawczego prawdopodobieństwo zapłaty powyższych kwot jako niskie.

Ryzyko kredytowe
Grupa ocenia, że ryzyko nieuregulowania należności przez kontrahentów w zakresie należności nieprzeterminowanych oraz należności przeterminowanych nieobjętych odpisem jest znikome, ze względu na efektywne zarządzanie kredytem kupieckim i windykacją. Grupa m.in. wyznacza limity dla poszczególnych kontrahentów i ustanawia zabezpieczenia, ma możliwość dokonywania kompensaty wzajemnych wierzytelności. Grupa korzysta z faktoringu bez regresu, faktoringu niepełnego z regresem jak również stosuje rozwiązanie w postaci faktoringu odwrotnego.

W ocenie Grupy nie występuje istotna koncentracja ryzyka kredytowego w odniesieniu do należności z tytułu dostaw i usług. Limity kredytu kupieckiego są ustalane na podstawie wykonywanej analizy finansowej kontrahentów oraz w oparciu o historię współpracy lub na podstawie aktualnego raportu z Wywiadowni Gospodarczej.
Oddzielną grupę stanowią kontrahenci, dla których nadawany jest limit ubezpieczeniowy np. flota, mikroflota, kontrahenci eksportowi.
Część kontrahentów dokonuje wpłaty kaucji na rachunek. W przypadku braku limitu kredytowego kontrahenci są zobligowani do dokonania przedpłat.
W zakresie obrotu energią elektryczną na hurtowym rynku energii procedury określają limity możliwej sprzedaży energii elektrycznej bez wymagania zabezpieczeń. Dla transakcji przekraczających limit wymagane są zabezpieczenia np. gwarancja bankowa.

Miarą ryzyka kredytowego jest kwota maksymalnego ryzyka kredytowego dla poszczególnych klas aktywów finansowych, która odpowiada ich wartości księgowej (nota 14.5.2. i 14.10.1).

Grupa na dzień 31 grudnia 2020 roku oraz na dzień 31 grudnia 2019 roku otrzymała gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe w wysokości odpowiednio 3 355 mln PLN oraz 3 301 mln PLN. Grupa dodatkowo przyjmuje od swoich odbiorców zabezpieczenie w postaci poręczeń, dobrowolne poddanie się egzekucji (Art. 777 KPC), kaucji, zastawu rejestrowego, hipotek i weksli, gwarancji, akredytyw.