8. WPŁYW PANDEMII KORONAWIRUSA NA DZIAŁALNOŚĆ GRUPY ORLEN

Wybuch pandemii koronawirusa SARS-Cov-2 wywołującego chorobę COVID-19 wywarł ogromny wpływ na światową gospodarkę oraz sytuację w kraju, powodując wprowadzenie istotnych ograniczeń w skali całego globu. W szczególności, w okresie marzec - czerwiec 2020 roku nastąpiła blokada transportu w skali globalnej i bezprecedensowy spadek globalnego popytu na paliwo lotnicze, olej napędowy i benzynę, co w konsekwencji doprowadziło do istotnego spadku popytu na ropę naftową. Powstała nadwyżka podaży ropy nad popytem w skali przekraczającej dostępne pojemności magazynowe wywołała na przełomie I i II kwartału gwałtowny i głęboki spadek cen ropy, wyprzedzający w czasie i skali dostosowania cenowe na rynkach paliw i produktów naftowych. Ceny ropy zaczęły rosnąć od maja w wyniku ograniczenia wydobycia tego surowca przez OPEC oraz Rosję i spadku wydobycia z powodów ekonomicznych, głównie w USA, jak również w związku ze wzrostem popytu wynikającym z odmrażania światowych gospodarek.

Sytuacja związana z pandemią koronawirusa w znacznym stopniu wpłynęła na wyniki osiągnięte przez Grupę w 2020 roku we wszystkich segmentach operacyjnych. W szczególności w okresie marzec – czerwiec 2020 roku Grupa zidentyfikowała wpływ zarówno spadku cen ropy jak i gwałtowny spadek popytu na swoje produkty i idący za tym spadek ich cen w segmentach Rafineria, Petrochemia, Detal i Wydobycie. Skutki koronawirusa są widoczne również w segmencie Energetyka, gdzie nastąpił znaczny spadek zapotrzebowania na energię elektryczną szczególnie dotyczący klientów końcowych z grup taryfowych A, B i C oraz spadek wolumenu produkcji.

W II i III kwartale w związku z odmrażaniem gospodarek i życia społecznego i dostosowywaniem ich do funkcjonowania w warunkach pandemii Grupa obserwowała stopniową poprawę sytuacji popytowej. Niestety jesienna fala zachorowań spowodowała zatrzymanie tego trendu i ponowne zastopowanie gospodarki co negatywnie wpłynęło na wyniki Grupy w IV kwartale 2020 roku.

Przez cały 2020 rok oraz obecnie wszystkie stacje paliw sieci ORLEN są otwarte, nie występują zakłócenia w żadnym z obszarów funkcjonowania Koncernu. Nie wystąpiły również żadne istotne zaburzenia w działalności operacyjnej Grupy na rynkach zagranicznych z powodu epidemii COVID-19. W ocenie Grupy obecnie łańcuch dostaw, zarówno w zakresie zakupu surowców i towarów, jak i w odniesieniu do wewnętrznych procesów logistycznych (m.in. dostaw paliw ciekłych z zakładu produkcyjnego na terminale paliw a następnie stacje paliw), jest niezagrożony.

Od momentu wybuchu pandemii PKN ORLEN oraz spółki z Grupy podjęły szereg działań w związku z koniecznością dostosowania się do nieustannie zmieniających się warunków funkcjonowania, jak również w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się zarażeń COVID-19, zarówno w odniesieniu do własnych pracowników, jak również w zakresie wsparcia rządowej walki z koronawirusem.

Poniżej zaprezentowano wpływ pandemii koronawirusa na wybrane obszary działalności Grupy.

Wyniki Grupy w podziale na segmenty, sytuacja makroekonomiczna oraz szacunki dotyczące wpływu COVID-19 na plany finansowe Grupy, które są podstawą testów na utratę wartości zostały zaprezentowane w notach 10, 14.4.

Działania podjęte przez Grupę w związku z pandemią COVID-19

PKN ORLEN i spółki wchodzące w skład Grupy ORLEN podjęły szereg działań w związku z pandemią COVID-19.

W momencie pojawienia się pierwszych przypadków zachorowania na COVID-19 w kraju, Grupa ORLEN opracowała plany działań na wypadek wystąpienia sytuacji awaryjnych w celu zapewnienia ciągłości działania infrastruktury krytycznej i świadczenia kluczowych usług realizowanych przez Grupę ORLEN. Plany kryzysowe w zależności od skutków, jakie może wywołać wzrastająca liczba zachorowań, koordynowane są z instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę infrastruktury krytycznej.

W odniesieniu do realizowanych zakupów Grupa wdrożyła dodatkowe działania w celu ograniczenia ryzyka potencjalnego złamania warunków podpisanych umów handlowych oraz dostaw przez kontrahentów w wyniku zmiany sytuacji gospodarczej, w szczególności:

• w obszarze zakupów bezpośrednich podjęto działania w zakresie rozszerzenia baz dostawców na potrzeby sytuacji awaryjnych, organizacji dostaw z alternatywnych źródeł oraz współpracy z kluczowymi dostawcami w zakresie bieżącego raportowania stanów magazynowych oraz pojawiających się ryzyk dotyczących łańcucha dostaw oraz doraźnego ustalania planu działań alternatywnych celem zabezpieczenia ciągłości operacyjnej,
• w obszarze zakupów inwestycyjnych wdrożono dodatkowe procedury w zakresie bieżącego monitorowania dotrzymania warunków i terminów realizacji umów oraz sytuacji finansowej kontrahentów w ramach czynnych umów, a w razie potrzeby uruchomienia procesów zakupów wykonania zastępczego,
• wdrożono procedury w zakresie bieżącej analizy ryzyka utraty płynności finansowej przez kluczowych dostawców oraz bieżącej zdolności regulowania zobowiązań na podstawie oświadczeń podwykonawców robót budowlanych i w razie potrzeby podejmowania odpowiednich działań, w tym skracanie warunków płatności w indywidualnych przypadkach.
  
  Grupa podjęła szereg działań o charakterze prewencyjnym w celu ograniczenia możliwości rozprzestrzeniania się wirusa na obiektach oraz ochrony pracowników, w tym:
• wprowadzono szereg nowych procedur i wytycznych w zakresie ruchu osobowego i materiałowego, w szczególności polegające na minimalizacji kontaktów bezpośrednich i wprowadzenia kontroli temperatury osób przebywających na obiektach; tam, gdzie to możliwe, zapewniono pracownikom możliwość pracy zdalnej; wprowadzono procedury zabezpieczające dostępność kluczowego personelu spółek Grupy,
• zalecono ograniczenie wyjazdów służbowych i uczestnictwa w spotkaniach służbowych, a w zamian korzystanie ze środków przekazu takich jak telefony, komunikatory internetowe, wideokonferencje,
• wyposażono pracowników w środki ochrony (maski ochronne, rękawiczki) i środki dezynfekcyjne oraz wprowadzono procedury higieniczno-sanitarne i odkażające,
• w celu zapewnienia ciągłości funkcjonowania stacji paliw sieci ORLEN (własnych i franczyzowych) wprowadzono regularne dezynfekcje, ograniczenia w ilości klientów mogących jednocześnie przebywać na stacji oraz pomiar temperatury; zamontowano na stacjach bariery z pleksi przy kasach, wyłączono z użytku strefy restauracyjne oraz przygotowano rozwiązania przyspieszające tankowanie i wprowadzono nowe metody płatności bezpośrednio przy dystrybutorach w ramach aplikacji ORLEN Pay. W IV kwartale PKN ORLEN dodatkowo wyposażył stacje paliw w specjalistyczne urządzenia oczyszczające i filtrujące powietrze, aby dodatkowo zwiększyć bezpieczeństwo klientów i pracowników.

Grupa szacuje, że całkowity koszt podjętych w 2020 roku działań opisanych powyżej wyniósł około (92) mln PLN.

Grupa na bieżąco dostosowuje swoje działania do zmieniających się warunków epidemiologicznych.

Działania prospołeczne podjęte przez Grupę na rzecz walki z koronawirusem

W 2020 roku Grupa wykazała w pozostałych kosztach operacyjnych koszty nieodpłatnych świadczeń przekazanych w ramach działań prospołecznych na rzecz walki z koronawirusem w wysokości odpowiednio (139) mln PLN.

Większość z tych środków Grupa przeznaczyła dla służb mundurowych oraz medycznych, które były zaangażowane w największym stopniu w pomoc osobom zakażonym koronawirusem oraz ochronę zdrowia pozostałych osób. Środki te zostały przeznaczone m.in. na zakup maseczek medycznych, sprzętu medycznego, kombinezonów ochronnych, rękawiczek. W ramach wsparcia rzeczowego Grupa przekazywała również środki dezynfekujące, na których produkcję przestawiła się spółka zależna ORLEN Oil, oraz organizowała akcje darmowych wydań produktów i towarów dla służb mundurowych, oraz kierowców czekających na granicy. Darowizny rzeczowe i pieniężne przekazywane były również między innymi poprzez Fundację ORLEN do placówek medycznych, jednostek policji, domów pomocy społecznej i Agencji Rezerw Materiałowych. Spółki z Grupy ORLEN podejmowały również dodatkowe działania, w szczególności w zakresie wsparcia polskich przedsiębiorców w trudnym okresie związanym z trwającą pandemią. PKN ORLEN w tym czasie rozszerzył swoją współpracę z polskimi producentami i konsekwentnie zwiększał dostępność produktów wytworzonych w Polsce na swoich stacjach. Dodatkowo, w połowie czerwca 2020 roku PKN ORLEN rozpoczął kampanię #WspieramyPolskę, w ramach której we współpracy z Fundacją ORLEN koncentrował się na promocji lokalnych produktów i wsparcia firm w procesie odmrażania krajowej gospodarki. W IV kwartale wolontariusze z PKN ORLEN włączyli się w działania Solidarnościowego Korpusu Wsparcia Seniorów – nowego rządowego programu mającego na celu wsparcie i ochronę osób starszych, w ramach których świadczyli pomoc seniorom w codziennych czynnościach, takich jak zakupy, czy wizyty w aptece.

Ponadto w IV kwartale, w celu zabezpieczenia dodatkowych łóżek dla pacjentów z COVID-19, PKN ORLEN zaangażował się w przygotowanie szpitala tymczasowego w Płocku oraz drugiego podobnego obiektu w Ostrołęce, realizowanego przy wsparciu spółki Energa. W samą budowę szpitali zaangażowane były również inne spółki z Grupy, w tym ORLEN Projekt, który uczestniczył w zaprojektowaniu placówki w Płocku, jak również ORLEN Budonaft, ORLEN Serwis, ORLEN Administracja oraz ORLEN Ochrona.

W ramach realizacji projektu PKN ORLEN wykonał czynności m.in. związane ze zorganizowaniem i utworzeniem szpitali tymczasowych, zakupem i udostępnieniem kontenerów tymczasowych z niezbędną infrastrukturą, przystosowaniem obiektów i zapewnieniem dostępności wyposażenia, jak również utrzymaniem funkcjonowania szpitali.

Projekt budowy szpitala tymczasowego w Płocku został zakończony na początku grudnia 2020 roku, a placówka została przekazana Wojewódzkiemu Szpitalowi Zespolonemu w Płocku. Prace dotyczące szpitala tymczasowego w Ostrołęce zostały sfinalizowane pod koniec 2020 roku, a szpital w marcu 2021 roku został przekazany Mazowieckiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w Ostrołęce im. dr Józefa Psarskiego, w tym z wydzieloną częścią obiektu, która już od drugiej połowy stycznia 2021 roku wykorzystywana jest do akcji szczepień na podstawie decyzji Wojewody Mazowieckiego.

Koszty poniesione w związku z zaangażowaniem Grupy w budowę, wyposażenie i funkcjonowanie szpitali tymczasowych zostały pomniejszone o wartość zwrotu kosztów realizacji projektu, jaką Grupie zagwarantowało Ministerstwo Aktywów Państwowych (MAP). W rezultacie koszt nieodpłatnych świadczeń wykazany w pozostałych kosztach operacyjnych dotyczących realizacji projektu szpitali tymczasowych przez Grupę wyniósł 1,55 mln PLN.

Analiza wpływu zmiany sytuacji gospodarczej na wycenę aktywów i zobowiązań Grupy

Odpisy aktualizujące wartości zapasów do wartości netto możliwej do uzyskania
Dynamiczne zmiany w sytuacji gospodarczej w Polsce i na świecie wywołane przez pandemię koronawirusa skutkowały istotnymi wahaniami cen ropy oraz cen sprzedaży produktów Grupy przez cały 2020 rok. W okresie marzec – maj 2020 roku miały miejsce rekordowe spadki cen ropy oraz nastąpił gwałtowny spadek popytu oraz cen sprzedaży produktów Grupy. Od czerwca 2020 roku ceny ropy zaczęły rosnąć a stopniowe odmrażanie gospodarek światowych umożliwiło ponowne podniesienie cen sprzedaży. W kolejnych miesiącach ceny ropy oraz ceny sprzedaży produktów Grupy nadal wykazywały się dużą zmiennością w zależności od aktualnej sytuacji epidemiologicznej oraz charakteru i zakresu wprowadzanych ograniczeń przez rządy poszczególnych krajów.

Skumulowana wartość odpisów aktualizujących netto zapasów do wartości netto możliwej do uzyskania rozpoznana przez Grupę w 2020 roku wyniosła 153 mln PLN. Dodatkowe informacje w nocie 14.5.1.

Ocena oczekiwanej straty kredytowej (ECL)
Na dzień 31 grudnia 2020 roku Grupa dokonała szczegółowej analizy wpływu zmian w otoczeniu ekonomicznym związanym z pandemią koronawirusa na kalkulację oczekiwanych strat kredytowych pod kątem potencjalnej konieczności modyfikacji przyjętych założeń w dokonywanych szacunkach i uwzględnienia dodatkowego elementu ryzyka związanego z obecną sytuacją gospodarczą oraz prognozami na przyszłość.

Sytuacja gospodarcza związana z COVID-19 przełożyła się na zmniejszenie salda należności w porównaniu do wcześniejszych okresów. Natomiast w okresie od wybuchu pandemii Grupa nie zaobserwowała istotnego pogorszenia spłacalności, bądź też zwiększenia ilości upadłości lub restrukturyzacji wśród swoich klientów.

Ponadto należności od podmiotów, które w ocenie Grupy są obarczone największym ryzykiem niespłacalności, są objęte zabezpieczeniami. Dodatkowe informacje w zakresie otrzymanych na dzień 31 grudnia 2020 roku gwarancji finansowych i bankowych oraz stosowanych zabezpieczeń należności zawarto w nocie 16.5.4.

Na bazie przeprowadzonej analizy, na dzień 31 grudnia 2020 roku, Grupa nie zidentyfikowała przesłanek do zmodyfikowania założeń przyjętych do oceny oczekiwanej straty kredytowej.

Grupa na bieżąco analizuje sytuację na rynkach oraz spływające sygnały od kontrahentów mogące świadczyć o pogorszeniu sytuacji finansowej i w razie konieczności dokona aktualizacji przyjętych szacunków do kalkulacji ECL w kolejnych okresach sprawozdawczych.

Utrata wartości rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw do użytkowania
Sytuacja związana z pandemią COVID-19, w szczególności zmiany warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz destabilizacja na rynku paliw i produktów naftowych powodujące wysoką zmienność cen i wahania popytu, będą w ocenie Grupy wpływać w średnim i długim terminie na stan krajowej i globalnej koniunktury. Dodatkowe informacje odnośnie wpływu pandemii COVID-19 na założenia oraz podejście do testów na utratę wartości na koniec 2020 roku, statusu przeprowadzanych testów, jak również rozpoznanych na moment sporządzenia niniejszego sprawozdania finansowego odpisów z tytułu utraty wartości aktywów w 2020 roku zawarto w nocie 14.4.

Sytuacja płynnościowa

Na moment sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego sytuacja finansowa Grupy jest stabilna.

Kapitał pracujący spadł o 2 209 mln PLN w stosunku do stanu z końca 2019 roku, co związane było głównie ze spadkiem notowań cen ropy i produktów, które przełożyły się na wartość zapasów, należności i zobowiązań, jak również ograniczeniem popytu w związku z pandemią koronawirusa.

Trwająca pandemia koronawirusa nie wpłynęła w ocenie Grupy na zmianę poziomu ryzyka w odniesieniu do udzielonych gwarancji na dzień 31 grudnia 2020 roku i prawdopodobieństwo uruchomienia powyższych gwarancji pozostaje niskie.

Grupa nie identyfikuje obecnie, jak i w ciągu kolejnych 12 miesięcy, problemów z płynnością. Nie widzi też ryzyka braku wywiązania się z umów kredytowych lub innych umów o finansowanie. Grupa podejmuje działania optymalizacyjne i zakłada utrzymanie bezpiecznego poziomu długu netto oraz wskaźników finansowych uwzględnionych w umowach o finansowanie.

Dodatkowe informacje w zakresie wystawionych gwarancji przez spółki z Grupy oraz stosowanej w Grupie polityki zarządzania płynnością zawarto w nocie 16.5.4.
Na dzień sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego, Grupa ocenia, że posiada wystarczające źródła finansowania do realizacji zaplanowanych wcześniej strategicznych projektów rozwojowych, inwestycyjnych oraz akwizycji zgodnie z harmonogramem.

Inne szacunki księgowe

Na moment sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego Grupa nie identyfikuje żadnych istotnych ryzyk związanych z potencjalnym złamaniem warunków podpisanych umów handlowych oraz umów na dostawy (w tym dostawy ropy).